SAIKOLOJIA : Fahamu Jinsi Ya Kubaki Kijana

Kama leo ungekutana na mtu njiani akakuuliza kama unapenda kuwa mzee ungemjibu vipi. Nina hakika ungejibu ndiyo au hapana. Hebu nikufahamishe ugunduzi wangu. Kabla ya kuandika makala hii niliwauliza watu wengi swali hili kwa lengo la kujua watu wanapenda kiasi gani uzee.

Kwa hakika watu wengi walisema hawapendi uzee. Ni wachache waliosema wanapenda kuwa wazee. Hata hao wachache nilipowadadisi zaidi ilionekana hawakuwa thabiti katika majibu yao.

Kama wewe ni mmoja wa wale ambao hawaupendi uzee usisikitike. Historia ya jitihada za watu kutaka kubaki vijana ina muda mrefu karibuni sawa na historia ya binadamu kuwa ulimwenguni. Tangu historia ilipoanza kuandikwa, binadamu wamebainika kufanya mambo mbalimbali ili kubakia katika hali ya ujana. Kuna waliovaa talasimu za aina mbalimbali, waliokwenda sehemu zenye maajabu kama vile masinagogi, milima, majabali, mito na mapango ambako ilisadikiwa kuwa wangerudi katika ujana, wangezuia wasizeeke na pengine hata kuzuia kifo.

Kuna kisa cha mvumbuzi na jemedari mashuhuri wa Hispania, aliyeitwa Juan Pance de Leone aliyefanya safari ndefu kuvuka bahari hadi katika Bara la Amerika kwa ajili ya kufanya uvumbuzi. Licha ya uvumbuzi alikuwa akitafuta chemichemi ya ujana ambayo aliambiwa maji yake humrudisha mtu katika ujana. Alitangatanga hadi mwaka 1513, akafika Florida kulikokuwa na chemchem hiyo. Hata hivyo aligundua kuwa ulikuwa uzushi tu, maana maji hayo hayakumsaidia kutimiza lengo lake.

Katika miaka michache iliyopita, kulikuwa na kisa kilichosambazwa mitandaoni kilichomuhusu binti fulani.

Binti huyo alisafiri kwenda masomoni katika nchi fulani. Alipofika akawatumia wazazi wake kichupa cha dawa nakuwaelekeza kila mmoja anywe tone moja ili wasizeeke. Baada ya miaka ya kumi aliporudi alimkuta mama yake amekuwa binti huku amebeba katoto ka kiume. Alifurahi kumkuta mama yake amekuwa binti. Akamuuliza “Mama baba yuko wapi” mama akamjibu “Baba yako alipoona nimekunywa tone na nimekuwa binti, badala ya kunywa tone, yeye alikunywa kichupa chote, ndiyo huyu niliyembeba”.

Ingawa kisa hiki kilikuwa cha kubuni tu watu wengi walikisadiki na wakaanza kujiuliza ni nchi gani huyo, msichana alikokwenda na kupata dawa hiyo iliyowapunguza umri wazazi wake.

Kuna watu wengi siku hizi ambao wanatafuta na kuulizia aina za vidonge na toniki ambazo zingewaweka katika hali ya ujana na furaha.

Hata hivyo wameshindwa kutambua mienendo inayoathiri miili yao na kuifanya ichakae haraka. Badala yake wanatumia fedha nyingi kwenye maduka ya dawa.

Ni kweli kuwa vitamin na madini huboresha afya ya mwili wa binadamu. Lakini hivi sivyo vitu pekee vinavyoweza kumfanya mtu awe kijana na kutononeka.

Ingawa furaha iliyoje kama tungeweza kupata ujana wa milele. Hivi leo kuna nadharia nyingi zinazofikiriwa kuwa zingeweza kumsaidia mtu kumfanya awe kijana na mwenye afya bora. Nadharia moja ya kibaolojia inadai kuwa mwili hubaki katika ujana kutokana na viungo vya binadamu kama vile usawazisho wa homoni na ukuwaji wa viungo, kama mishipa inayopelekea damu kwenye moyo na jinsi utumbo mkubwa unaomengenyua viini lishe vilivyomo katika vyakula tunavyokula.

Lakini siku hizi, madaktari wanakubaliana na wanasaikoiojia kuwa “Mtu huzeeka kutokana na hisia zake”. Jambo hili ni kweli kwa kuwa akili ina athari kubwa kwenye mwili mzima wa binadamu. Ni vyema kuwa watu wengi hutamani ujana na kukataa uzee. Wanachohitaji ni uwezo tu wa kuzifanya akili zao zisiwaeleke kujihisi kuwa wao ni wazee, maana unapojivisha uzee kwa imani utakuwa mzee kweli hata kama umri wako ni mdogo. Kuna usemi mmoja wa kingereza usemao”No one gets too old to feel young” yaani hakuna anayezeeka sana hadi akashindwa kujisikia kuwa ni kijana. Mpaka sasa tumegundua kuwa kuna sababu za kibaolojia na za kisaikolojia zinazoweza kutufanya tuendelee kuwa katika hali ya ujana. Tukiwa makini katika kuipatia miili yetu matunzo mazuri na aina sahihi za vyakula tutasababisha msawazisho mzuri wa homoni, mishipa ya damu itabaki katika hali ya uchanga na kuweza kunyumbulika na kuufanya mfumo wa kumeng’enyua chakula mwilini ukafanya kazi vizuri, tutaendelea kuwa vijana kwa muda mrefu zaidi katika maisha yetu.

Aidha, daima tukumbuke kuwa matunzo ya mwili, ulaji mzuri wa chakula, kupata usingizi na mapumziko ya kutosha pamoja na mazoezi, ndivyo vitakavyoufanya ubongo uwe katika hali nzuri ya kuuwezesha kuhisi ujana kwa ufanisi mkubwa zaidi. Katika suala la kudumisha ujana na uchangamfu wa mwili kilicho muhimu siyo kufikiria tumeishi miaka mingapi, wala kutazama kalenda na kuhesabu siku, majuma na miezi, bali ni kujiuliza tumeishi namna gani na tumejifunza kiasi gani jinsi ya kuziongoza hisia zetu kuelekea katika msimamo wa ujana.

Maisha yenye utomvu wa ujana hutegemea vitu viwili muhimu, ambavyo ni fizikiolojia yenye maana ya jinsi mwili wa binadamu unavyofanya kazi vyema kwa kuhusianisha viwiliwili vyote katika hali ya kufanya kazi sawasawa.

Kitu kingine kinachohusiana na mwenendo wa mwili kubaki katika hali ya ujana ni kifiziolojia, yenye maana ya akili iliyotamalaki sawasawa kwa kuweza kudumisha hisia ya uhai na uzima bila kujali ni miaka mingapi ambayo mtu ameishi.